Trudno wyobrazić sobie współczesny świat bez plastiku. Coraz więcej osób i firm jest jednak świadomych, że to wynalazek, z którego musimy korzystać w sposób odpowiedzialny. Co możemy zrobić, aby zminimalizować jego wpływ na środowisko naturalne? Poznaj najważniejsze wady i zalety tworzyw sztucznych.
Rozejrzyj się wokół siebie: być może leży przed Tobą plastikowy długopis, plastikowa butelka po wodzie i plastikowe opakowanie po jogurcie. Siedzisz na krześle, które posiada wiele elementów plastikowych, a na sobie masz ubranie wykonane z… plastiku (np. włókien poliestrowych). Jak nietrudno zauważyć, tworzywo sztuczne jest wszechobecne. Choć jesteśmy do niego tak przyzwyczajeni, że mamy wrażenie, iż towarzyszy nam od zawsze, to jego historia wcale nie jest tak długa, jak mogłoby się wydawać.
Pierwsze eksperymenty związane z tym wynalazkiem rozpoczęły się w drugiej połowie XIX wieku. Jedno z pierwszych tworzyw sztucznych produkowanych na masową skalę oparte na żywicy fenolowo-formaldehydowej zostało nazwane bakelitem (od nazwiska jego twórcy, Leo Bakelita) i powstało w 1907 roku. Od tego momentu proces produkcji plastiku znacznie przyspieszył. Tworzywo sztuczne zrewolucjonizowało każdą gałąź przemysłu. Można powiedzieć, że stało się jednym z największych wynalazków XX wieku. Wynalezienie plastiku spowodowało szereg innych, daleko idących konsekwencji społecznych. Wpłynęło na zmniejszenie nierówności społecznych, a także dynamiczny rozwój takich gałęzi przemysłu jak transport, elektronika, kosmetologia, medycyna czy branża spożywcza. Wysoki standard życia, którym dziś możemy się cieszyć, nie byłby możliwy bez wynalezienia plastiku. To jedna z zalet tworzyw sztucznych, o której warto pamiętać.
Dlaczego tworzywo sztuczne znalazło zastosowanie w tak wielu dziedzinach życia? To materiał, który charakteryzuje się wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie różnego rodzaju substancji chemicznych. Plastik pozwala na dłuższe przechowywanie żywności – nawet tej, która łatwo ulega zepsuciu. Dzięki temu mniej produktów spożywczych po wyprodukowaniu trafia na wysypiska. Przedmioty wykonane z plastiku, np. meble, części pojazdów, akcesoria gospodarstwa domowego czy zabawki, są bardzo wytrzymałe i mogą być wykorzystywane przez wiele lat. Często służą kilku pokoleniom.
Jakie są jeszcze zalety tworzyw sztucznych? Plastik łatwo poddaje się obróbce. Pod wpływem wysokiej temperatury oraz dużego ciśnienia można stworzyć z niego niemal dowolne kształty. Tworzywo sztuczne równie łatwo można zabarwić na dowolny kolor.
dłuższe przechowywanie żywności
dowolność kolorów i kształtów
wytrzymałość
Wśród wad tworzywa sztucznego najczęściej wymienia się długi czas rozkładu (choć naukowcy z całego świata nieustannie pracują nad wynalezieniem sposobu na to, aby proces ten przyspieszyć). Dlatego tak ważna jest jego właściwa segregacja. To zadanie nie tylko dla wielkich koncernów, ale także gospodarstw domowych, czyli każdego z nas!
Znamy już zalety i wady tworzyw sztucznych. Teraz spróbujmy sobie wyobrazić, że zapada decyzja o całkowitym zakazie produkcji wyrobów plastikowych. Jakie byłyby jej konsekwencje? Aby zaspokoić potrzeby ludzi na całym świecie, należałoby błyskawicznie wprowadzić na rynek alternatywę. Jako tworzywa bardziej przyjazne środowisku wymienia się przede wszystkim papier oraz szkło. Przy tak gigantycznym popycie na produkty obecnie sprzedawane w opakowaniach plastikowych lub stworzone z plastiku trudno sobie wyobrazić, aby można było w całości zastąpić tworzywo sztuczne papierem lub drewnem. Wiązałoby się to ze wzmożoną wycinką lasów, a to miałoby fatalne konsekwencje dla całej planety. A co ze szkłem? Choć na rynku nie brakuje produktów spożywczych czy kosmetyków dostępnych w szklanych opakowaniach, na półkach przeważa plastik. Tworzywo sztuczne jest bowiem dużo lżejsze. Gdyby zupełnie z niego zrezygnować na rzecz szkła, to okazałoby się, że taka ilość pojazdów transportowych, która wystarcza do przewiezienia dużo lżejszego plastiku, nie wystarczy, aby przetransportować opakowania ze szkła. Konieczne by było zwiększenie transportu i powierzchni magazynowych, co wpłynęłoby na wzrost emisji CO2. Choć szkło doskonale nadaje się do recyklingu, materiał ten nie rozkłada się… nigdy (co pokazują badania archeologiczne). Jeżeli nie trafi do odpowiednich zakładów zajmujących się jego przetwarzaniem, również będzie balastem dla środowiska.
Warto jeszcze pochylić się przez chwilę nad plastikiem biodegradowalnym. Czy to dobra alternatywa dla tradycyjnego tworzywa sztucznego? To materiał, który powstaje z polimerów pochodzących m.in. ze skrobi ziemniaczanej oraz kukurydzianej. Niestety do jego produkcji konieczne jest zużycie większej ilości energii niż w przypadku tradycyjnego plastiku, co przekłada się m.in. na większą emisję CO2 do atmosfery. Tworzywo takie po wykorzystaniu powinno trafić do kompostowni, a następnie wraz z innymi bioodpadami w kontrolowany sposób zostać zutylizowane. Choć tworzywo biodegradowalne jest coraz częściej wykorzystywane, wciąż jest to kropla w morzu potrzeb.
Wady i zalety tworzyw sztucznych – krótkie podsumowanieObecnie trudno znaleźć równie tanią, wytrzymałą i lekką alternatywę dla plastiku. Dzięki wynalezieniu tworzyw sztucznych świat, który dziś znamy, może zaoferować nam tak wiele możliwości. Wszyscy musimy jednak zadbać o to, aby korzystać z nich odpowiedzialnie.